Ecologische Waterbeoordeling (BW4.0)
C. Communicatief deel

2. Externe communicatie

Externe communicatie

Inleiding

Op het moment dat de ecologische waterkwaliteitsbeoordeling gereed is - dat wil zeggen: de systeemanalyse, de beoordeling en het indiceren van de knelpunten - moeten oplossingsrichtingen en maatregelen geformuleerd worden. Op dat moment kunnen (of moeten?) externe belanghebbende partijen bij het proces betrokken worden. We behandelen in dit kader de volgende onderwerpen die van belang (kunnen) zijn bij de communicatie met externe partijen:
  1. Ladder van Arnstein
  2. Belang en beïnvloeding
  3. Reacties op plannen
  4. Palet van communicatiemiddelen

1. Ladder van Arnstein

De mate waarin externe partijen bij de planvorming betrokken kunnen worden, kan verschillen. Arnstein (1969) ontwikkelde een ladder waarin de mate van participatie van burgers beschreven wordt. Hij onderscheidt acht vormen van participatie. In aflopende mate van beïnvloeding zijn dat (zie ook onderstaande figuur):

Burgermacht:
  • Samenwerking met burgers als opdrachtgever
  • Samenwerking met burgers als grootste belanghebbende
  • Samenwerking met burgers als erkend belanghebbende
Nepparticipatie:
  • Inspraak voor/door burgers
  • Consultatie van burgers
  • Informatie aan burgers
Non-participatie:
  • Opvoeding van burgers
  • Manipulatie van burgers


Merk op dat voor de KRW informatie en consultatie verplicht is, maar dat actieve betrokkenheid 'slechts' wordt aanbevolen. De mate waarin burgers of andere belanghebbende partijen betrokken worden, kan ook afhangen van het beleid van het waterschap op dit punt. Steeds meer zien we dat waterschappen actief partijen bij hun werk betrekken. Het kan zelfs zijn dat niet het waterschap het initiatief neemt, maar dat het waterschap aanhaakt bij initiatieven vanuit de maatschappij.

2. Belang en invloed

De keuze in welke mate partijen bij het formuleren van maatregelen betrokken, hangt ook af van het belang en van de invloed (macht, middelen, geld) die een bepaalde partij heeft. Zie hiervoor onderstaande figuur.



Het heeft niet zoveel zin met een partij samen te werken bij de uitvoering van maatregelen als die partij geen invloed (middelen) heeft. Als die partij wel een groot belang heeft, moet wel met die belangen rekening worden gehouden (Keep satisfied). Een partij die weinig belang bij de maatregelen heeft, maar wel invloed heeft, moet goed en voortdurend geïnformeerd worden. Het is, kortom, belangrijk een analyse van belanghebbende partijen te maken, en te bepalen hoe groot hun belang is en welke invloed (macht, middelen) ze hebben.

3. Reacties op plannen

Vaak worden plannen en maatregelen voorbereid door het waterschap, eventueel samen met partijen die zowel een groot belang als middelen (meestal geld) hebben. Pas daarna worden partijen betrokken die wel belang hebben, maar geen of weinig middelen. De communicatie heeft dan de vorm van inspraak, consultatie of informatie. Op het moment dat maatregelen aan belanghebbende partijen worden voorgelegd, moet bedacht worden dat "nieuw" in de hersenen op dezelfde manier verwerkt worden als "gevaar". Weerstand zal daarom vaak de eerste reactie zijn. Anjo Travaille van bureau Bovenkamers heeft hierover op 5 november 2015 op het Platform Ecologisch Herstel Meren een interessante voordracht gehouden. Zie hiervoor de website van het platform.

Bij de reactie van mensen op plannen moeten de volgende punten die verband houden met het functioneren van het menselijk brein, bedacht worden:
  • Mensen waarderen dat wat van het is extra
  • Mensen hebben vooral aandacht voor informatie die nieuw of bedreigend voor hen is
  • Mensen overschatten kleine positieve en negatieve kansen
  • Mensen vinden verlies veel zwaarder wegen dan winst

4. Palet aan communicatiemiddelen

Anjo Travaille (zie hierboven) vertelde ook dat keuzes van mensen gemiddeld slechts voor 5% op basis van inhoudelijke argumenten genomen worden. Andere redenen (bewust of onbewust) voor gedrag zijn:
  • Sympathie, persoonlijk contact
  • Autoriteit en deskundigheid
  • Consistentie
  • Wederkerigheid
  • Default opties
Het is dus niet zo verstandig om alleen op basis van argumenten mensen proberen te overtuigen. Er is feitelijk een palet aan manieren van communicatie om weerstand te verlagen. Enkele voorbeelden:
  • Verzoek kleiner maken. Bijvoorbeeld: "Is een veilige leefomgeving belangrijk voor u?"
  • 'Vrije' keuze bieden. Bijvoorbeeld: "Wilt u het effluent zuiveren of kiest u voor een bronaanpak?"
  • Oorzaak buiten jezelf leggen. Bijvoorbeeld: "KRW moet van Brussel. Hoe kunnen we er samen het beste van maken?"
  • Garanties geven. Bijvoorbeeld: "Als er door deze ingreep toch een overstroming komt, dan vergoeden wij de schade"
  • Herdefiniëren van het voorstel. Bijvoorbeeld: "Met dit plan voldoet 15% niet aan de KRW-doelen" herdefiniëren tot: "Dit plan zorgt ervoor dat we 85% van de KRW-doelen halen" 
  • Vergroten opvallendheid
  • Vergroten zelfvertrouwen en trots




Literatuur

Arnstein, SR (1969). A Ladder of Citizen Participation. JAIP, Vol. 35, No. 4, July 1969, pp. 216-224.